ΔΙΑΚΟΠΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ
Τι χρειάζεται να γνωρίζω για τη διακοπή καπνίσματος;
«Η διακοπή του καπνίσματος είναι εύκολο πράγμα. Το έχω κάνει χιλιάδες φορές». Mark Twain
Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα, όμως δυσκολεύονται, απογοητεύονται και τελικά εγκαταλείπουν την προσπάθεια. Τι μας δυσκολεύει στη διακοπή καπνίσματος; Η νικοτίνη.
Νικοτίνη
Η νικοτίνη είναι μια χημική ουσία που βρίσκεται στον καπνό. Είναι τόσο εθιστική όσο η ηρωίνη ή η κοκαΐνη. Με την πάροδο του χρόνου, ο καπνιστής γίνεται σωματικά και ψυχικά εξαρτημένος από τη νικοτίνη. Η σωματική εξάρτηση προκαλεί δυσάρεστα συμπτώματα στέρησης. Η συναισθηματική και ψυχική εξάρτηση (εθισμός) καθιστούν δύσκολο στον καπνιστή να διακόψει το κάπνισμα.
Πώς διακινείται η νικοτίνη στο σώμα;
Με την εισπνοή του καπνού του τσιγάρου, η νικοτίνη μεταφέρεται βαθιά στους πνεύμονές. Εκεί απορροφάται γρήγορα από την κυκλοφορία του αίματος και μεταφέρεται σε όλο το σώμα . Στην πραγματικότητα, η νικοτίνη που εισπνέεται με τον καπνό των τσιγάρων φθάνει στον εγκέφαλο γρηγορότερα από τα φάρμακα που εισέρχονται στον οργανισμό μέσω μιας φλέβας (ενδοφλεβίως ή IV).
Η νικοτίνη επηρεάζει πολλά μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένων της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων, του συστήματος των ορμονών, του μεταβολισμού και του εγκεφάλου. Μπορεί να βρεθεί στο μητρικό γάλα, ακόμη και στη βλέννα από τον τράχηλο μιας καπνίστριας. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η νικοτίνη διαπερνά τον πλακούντα και έχει βρεθεί στο αμνιακό υγρό και το αίμα του ομφάλιου λώρου.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν το χρονικό διάστημα που χρειάζεται το σώμα για να αποβάλει τη νικοτίνη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο καπνιστής θα έχει τη νικοτίνη ή τα υποπροϊόντα της, (πχ κοτινίνη), στο σώμα του για περίπου 3 έως 4 ημέρες μετά τη διακοπή.
Πώς η νικοτίνη «ελέγχει» τους καπνιστές;
Η νικοτίνη προκαλεί ευφορία και αποσπά την προσοχή του καπνιστή από δυσάρεστα συναισθήματα. Αυτό τον κάνει να θέλει να καπνίσει ξανά. Δρα επίσης ως ένα είδος κατασταλτικού αφού παρεμποδίζει την ροή πληροφοριών μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Οι καπνιστές έχουν την τάση να καπνίζουν ολοένα και περισσότερα τσιγάρα και το νευρικό σύστημα προσαρμόζεται στην αυξανόμενη ποσότητα νικοτίνης.
Με την πάροδο του χρόνου, ο καπνιστής αναπτύσσει μια ανοχή στην ουσία. Ανοχή σημαίνει ότι χρειάζεται περισσότερη νικοτίνη για να έχει το ίδιο αποτέλεσμα, γεγονός που οδηγεί τελικά σε αύξηση του καπνίσματος. Στη συνέχεια, ο καπνιστής φτάνει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο και εξακολουθεί να καπνίζει προκειμένου να το διατηρήσει.
Καθώς τελειώνει ένα τσιγάρο, τα επίπεδα νικοτίνης στο σώμα αρχίζουν να πέφτουν. Τα ευχάριστα συναισθήματα μειώνονται, και ο καπνιστής θέλει νέο τσιγάρο. Αν δεν καπνίσει, αρχίζει να αισθάνεται ενόχληση και νευρικότητα. Συνήθως, δεν έχει φτάσει στο σημείο της πραγματικής στέρησης, αλλά νιώθει ολοένα και πιο άβολα την πάροδο του χρόνου. Αν εκείνη τη στιγμή καπνίσει ένα τσιγάρο, τα δυσάρεστα συναισθήματα ξεθωριάζουν, και ο κύκλος συνεχίζεται.
Τα συμπτώματα στέρησης της νικοτίνης μπορεί να οδηγήσουν σε υποτροπή
Το σώμα αντιδρά στην απουσία νικοτίνης. Ο καπνιστής καλείται να σταματήσει μια συνήθεια, η οποία απαιτεί μια σημαντική αλλαγή στις καθημερινές του συνήθειες και συμπεριφορά.
Αρκεί το τακτικό κάπνισμα μερικών εβδομάδων για να αναπτυχθούν συμπτώματα στέρησης. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως μέσα σε λίγες ώρες από το τελευταίο τσιγάρο και κορυφώνονται 2 έως 3 ημέρες αργότερα, όταν το μεγαλύτερο μέρος της νικοτίνης έχει αποβληθεί. Μπορεί να διαρκέσουν για μερικές ημέρες έως και αρκετές εβδομάδες. Βελτιώνονται κάθε μέρα που περνάει χωρίς καπνό.
Τα συμπτώματα στέρησης μπορεί να περιλαμβάνουν οποιοδήποτε από τα ακόλουθα:
• Ζάλη (το οποίο μπορεί μόνο να διαρκέσει 1 έως 2 ημέρες μετά τη διακοπή)
• Κατάθλιψη
• Αισθήματα απογοήτευσης, ανυπομονησίας και θυμού
• Άγχος
• Ευερεθιστότητα
• Οι διαταραχές ύπνου, άσχημα όνειρα ή εφιάλτες
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Ανησυχία ή ανία
• Πονοκέφαλοι
• Κόπωση
• Αυξημένη όρεξη
• Η αύξηση του βάρους
• Δυσκοιλιότητα
• Βήχας, ξηροστομία, πονόλαιμος, ρινικές εκρίσεις
• σφίξιμο στο στήθος
• βραδύτερο ρυθμό της καρδιάς
Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οδηγήσουν τον καπνιστή στο να αρχίσει πάλι το κάπνισμα προκειμένου να επαναφέρει τα επίπεδα νικοτίνης πίσω στο επίπεδο όπου δεν υπάρχουν συμπτώματα.
Άλλες ουσίες στον καπνό των τσιγάρων
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι και άλλες χημικές ουσίες στον καπνό του τσιγάρου μπορεί να συνεργήσουν με τη νικοτίνη και να κάνουν δυσκολότερη τη διακοπή
Άλλα φάρμακα
Το κάπνισμα βοηθά στο να μεταβολιστούν και να αποβληθούν από το σώμα ορισμένα φάρμακα, ταχύτερα απ 'ότι συνήθως. Όταν το κάπνισμα σταματήσει , τα επίπεδα αυτών των φαρμάκων στο αίμα μπορεί να αλλάξουν. Χωρίς να είναι σύνδρομο στέρησης, αυτή η αλλαγή μπορεί να προκαλέσει επιπρόσθετα προβλήματα κατά τη διακοπή.
Γιατί πρέπει να κόψω το κάπνισμα;
Η υγεία
Η υγεία είναι συνήθως ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο κάποιος θέλει να κόψει το κάπνισμα. Πράγματι, το κάπνισμα βλάπτει σχεδόν κάθε όργανο του σώματος. Οι μισοί από τους καπνιστές θα καταλήξουν να πεθαίνουν από σχετιζόμενες με το κάπνισμα ασθένειες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο, το κάπνισμα ευθύνεται για σχεδόν 1 στους 5 θανάτους, ενώ περίπου 8,6 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από σχετιζόμενες με το κάπνισμα πνευμονικές και καρδιακές παθήσεις.
Καρκίνος
Σχεδόν όλοι γνωρίζουν ότι το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει καρκίνο των πνευμόνων, αλλά λίγοι συνειδητοποιούν ότι συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για πολλά άλλα είδη καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του στόματος, της μύτης, των φωνητικών χορδών (λάρυγγας), του φάρυγγα, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης, των νεφρών, του παγκρέατος, των ωοθηκών, του τραχήλου, του στομάχου, του παχέος εντέρου, του ορθού, καθώς και για οξεία μυελογενή λευχαιμία.
Πνευμονοπάθειες
Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για μακροχρόνιες ασθένειες των πνευμόνων όπως το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Η ΧΑΠ προκαλεί επιπλέον ασθένειες και αναπηρίες, χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου και συχνά καταλήγει στο θάνατο. Το εμφύσημα και χρόνια βρογχίτιδα μπορεί να διαγνωσθούν σε άτομα ηλικίας μόλις 40 ετών, αλλά συνήθως εντοπίζονται αργότερα στη ζωή, όταν πλέον τα συμπτώματα έχουν γίνει χειρότερα. Η πνευμονία επίσης περιλαμβάνεται στον κατάλογο των ασθενειών που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από το κάπνισμα.
Καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια, και αγγειοπάθειες
Οι καπνιστές έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιακή προσβολή, σε σχέση με τους μη καπνιστές. Το κάπνισμα είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την περιφερική αγγειοπάθεια (στένωση των αιμοφόρων αγγείων που μεταφέρουν το αίμα στο πόδι και τους μύες του βραχίονα). Το κάπνισμα επηρεάζει επίσης τα τοιχώματα των αγγείων που μεταφέρουν το αίμα στον εγκέφαλο (καρωτίδες), γεγονός που προδιαθέτει σε εγκεφαλικά επεισόδια. Μπορεί επίσης να προκαλέσει ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής. Οι άνδρες που καπνίζουν έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν στυτική δυσλειτουργία (ανικανότητα) λόγω νόσου των αιμοφόρων αγγείων.
Τύφλωση και άλλα προβλήματα
Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, μια από τις πιο κοινές αιτίες τύφλωσης στους ηλικιωμένους. Επιδεινώνει τον καταρράκτη( θόλωση του φακού του ματιού). Επίσης προκαλεί πρόωρη ρυτίδωση του δέρματος, δύσοσμη αναπνοή, ουλίτιδα, απώλεια δοντιών, κακή μυρωδιά στα ρούχα και τα μαλλιά, ενώ κιτρινίζει και τα νύχια.
Ειδικοί κίνδυνοι για τις γυναίκες και τα μωρά
Οι γυναίκες καπνίστριες έχουν μερικούς επιπλέον κινδύνους. Όσες είναι άνω των 35 ετών και χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά χάπια, έχουν υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου, και θρόμβωσης στα πόδια. Επίσης, καπνίζοντας κατά την κύηση, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποβάλουν ή να γεννήσουν λιποβαρές μωρό. Μωρά με χαμηλό βάρος γέννησης, είναι πιο πιθανό να πεθάνουν, ή να έχουν μαθησιακά και σωματικά προβλήματα.
Χρόνια ζωής που χάνονται λόγω του καπνίσματος
Με βάση τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1990 από το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), εκτιμάται ότι οι ενήλικες άντρες καπνιστές έχασαν κατά μέσο όρο 13,2 χρόνια ζωής και οι γυναίκες καπνίστριες 14,5 χρόνια λόγω του καπνίσματος.
Κάθε χρόνο, το κάπνισμα προκαλεί πρόωρο θάνατο σε περίπου 443.000 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον ότι οι ασθένειες που προκαλεί το κάπνισμα, μπορεί επιδεινώσουν την ποιότητα ζωής . Με τον περιορισμό των δραστηριοτήτων, καθιστώντας πιο δύσκολη την αναπνοή, την εργασία ή τη διασκέδαση.
Γιατί να το κόψω τώρα;
Δεν έχει σημασία πόσο χρονών είναι κάποιος ή πόσο καιρό έχει καπνίσει. Η διακοπή μπορεί να βοηθήσει στο να ζήσει περισσότερο και είναι πιο υγιής. Οι άνθρωποι που σταματούν το κάπνισμα πριν την ηλικία των 50 ετών μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου κατά τα επόμενα 15 χρόνια στο ήμισυ σε σύγκριση με εκείνους που εξακολουθούν να καπνίζουν.
Οι πρώην καπνιστές απολαμβάνουν καλύτερη ποιότητα ζωής. Έχουν λιγότερες ασθένειες όπως κρυολογήματα και γρίπη, χαμηλότερα ποσοστά βρογχίτιδας και πνευμονίας, και αισθάνονται πιο υγιείς από τους ανθρώπους που εξακολουθούν να καπνίζουν.
Τα οφέλη για την υγεία είναι πολύ περισσότερα των κινδύνων από τη μικρή αύξηση του σωματικού βάρους (συνήθως λιγότερο από 8 κιλά), ή οποιαδήποτε συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν.
Ποια είναι τα οφέλη της διακοπής καπνίσματος με πάροδο του χρόνου;
20 λεπτά μετά τη διακοπή
Μειώνονται ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση
12 ώρες μετά τη διακοπή
Το επίπεδο του μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα πέφτει στο φυσιολογικό.
2 εβδομάδες έως 3 μήνες μετά τη διακοπή
Η κυκλοφορία και η πνευμονική λειτουργία βελτιώνονται.
1 έως 9 μήνες μετά τη διακοπή
Ο βήχας και η δυσκολία στην αναπνοή βελτιώνονται .Οι κροσσοί (μικροσκοπικά τριχοειδή νημάτια που κινούν τη βλέννα από τους πνεύμονες και καταστέλλεται η λειτουργία τους με το κάπνισμα) αρχίζουν να λειτουργούν φυσιολογικά, αυξάνοντας την ικανότητα του πνεύμονα να μετακινεί τη βλέννα, βελτιώνοντας τον καθαρισμό των πνευμόνων, και μειώνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης.
1 έτος μετά την διακοπή
Ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου πέφτει στο μισό σε σχέση με έναν καπνιστή.
5 χρόνια μετά τη διακοπή
Ο κίνδυνος καρκίνου του στόματος, του φάρυγγα, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης και πέφτουν στο μισό. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας πέφτει στα επίπεδα ενός μη καπνιστή. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου μπορεί να πέσει σε επίπεδα ενός μη καπνιστή μετά από 2-5 χρόνια.
10 χρόνια μετά τη διακοπή
Ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα είναι περίπου το μισό σε σχέση με κάποιον που εξακολουθεί να καπνίζει. Ο κίνδυνος του καρκίνου του λάρυγγα και του παγκρέατος μειώνεται.
15 χρόνια μετά τη διακοπή
Ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου είναι εκείνος ενός μη καπνιστή.
Η διακοπή καπνίσματος μειώνει επίσης τον κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδη διαβήτη, ενώ επιτρέπει να λειτουργήσουν καλύτερα η καρδιά οι πνεύμονες και τα αιμοφόρα αγγεία.
Στους νέους μειώνονται οι κίνδυνοι που απειλούν την υγεία. Σε οποιαδήποτε ηλικία, η διακοπή μπορεί να δώσει πίσω τα χρόνια ζωής που χάνονται από το κάπνισμα.
Άμεσα οφέλη της διακοπής του καπνίσματος
• Η αναπνοή μυρίζει καλύτερα
• Τα δόντια γίνουν λευκότερα
• Τα ρούχα και τα μαλλιά μυρίζουν καλύτερα
• τα νύχια αποχτούν φυσιολογικό χρώμα
• αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τη γεύση των τροφών
• επανέρχεται η όσφρηση
• βελτιώνονται καθημερινές δραστηριότητες (όπως το ανέβασμα της σκάλας ή ελαφριές οικιακές εργασίες)
Κόστος
Το κάπνισμα είναι ακριβό. Δεν είναι δύσκολο να υπολογίσετε πόσα ξοδεύετε για το κάπνισμα: πολλαπλασιάστε πόσα χρήματα ξοδεύετε για τσιγάρα κάθε μέρα επί 365 μέρες. Το ποσό μπορεί να σας εκπλήξει! Τώρα πολλαπλασιάστε με τον αριθμό των ετών που καπνίζετε και το ποσό αυτό θα σας σοκάρει!
Πολλαπλασιάστε το κόστος ανά έτος για τα επόμενα 10 έτη και προσθέστε επιπλέον πιθανά έξοδα, όπως το υψηλότερο κόστος για φάρμακα ή περίθαλψη, λόγω των παθήσεων που σχετίζονται με το κάπνισμα. Αναρωτηθείτε τι θα προτιμούσατε να κάνετε με τόσα πολλά χρήματα!
Υγεία των άλλων
Το κάπνισμα δε βλάπτει μόνο την υγεία των καπνιστών, αλλά και την υγεία των ανθρώπων γύρω τους.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το παθητικό κάπνισμα προκαλεί κάθε χρόνο χιλιάδες θανάτους από καρκίνο των πνευμόνων και καρδιαγγειακή νόσο σε υγιείς μη-καπνιστές.
Αν μια μητέρα καπνίζει, υπάρχει υψηλότερος κίνδυνος το μωρό της να αναπτύξει άσθμα στην παιδική ηλικία, ειδικά αν καπνίζει και κατά την εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες που καπνίζουν κατά την εγκυμοσύνη έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να γεννήσουν λιποβαρή νεογνά.
Τα μωρά και τα παιδιά που μεγαλώνουν σε σπίτι καπνιστών παθαίνουν συχνότερα ωτίτιδες, κρυολογήματα, βρογχίτιδα, και έχουν περισσότερα προβλήματα με την αναπνοή. Το παθητικό κάπνισμα συνδέεται με το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS) και καθυστερημένη ανάπτυξη των πνευμόνων στα παιδιά. Το παθητικό κάπνισμα μπορεί επίσης να προκαλέσει ερεθισμό στα μάτια, πονοκεφάλους, ναυτία και ζάλη.
Βοήθεια για την ψυχολογική εξάρτηση
Περίπου 4 εκατομμύρια Έλληνες ή το 40% του πληθυσμού καπνίζει, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο. Το 70% από αυτούς θέλει να κόψει το κάπνισμα. Όμως, μόνο το 20-30% προσπαθεί κάθε χρόνο, με πολύ χαμηλά ποσοστά επιτυχίας (3-5%). Έχει υπολογιστεί ότι μόνο 20% των καπνιστών που αποπειρώνται να διακόψουν το κάπνισμα αναζητούν βοήθεια, παρά το ότι αυτό δεκαπλασιάζει την πιθανότητα να τα καταφέρουν.
Τηλεφωνική Γραμμή Διακοπής Καπνίσματος
της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας : 800 801 80 80
Διαδίκτυο(Ελλάδα)
nosmoke.med.auth.gr
smokefree.nhs.uk
έντυπο υλικό
Οδηγός διακοπής καπνίσματος (Εργαστήριο Ψυχολογικής συμβουλευτικής Φοιτητών,ΕΚΠΑ)
Σταματήστε να καπνίζετε, αρχίστε να ζείτε ( Smokefree,UK-μεταφρασμένο στα Ελληνικά)
Ειδικά Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος (δημόσια ή ιδιωτικά)
Ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης, ομάδες αυτοβοήθειας, σεμινάρια-συμβουλευτική
v Υποστηρικτικό περιβάλλον (σύντροφος, φίλοι, οικογένεια, εργασία κτλ)